Sự hiến dâng mạng sống con người là một khái niệm tàn bạo và có lẽ nó đại diện cho hoàn cảnh tuyệt vọng nhất mà chúng ta có thể tưởng tượng. Khi chúng ta nghĩ về sự hiến dâng như một phương cách để đạt được ân huệ, công đức hay may mắn từ một vị thần, thì có lẽ lý do là việc hiến dâng đứa con của mình có thể là điều quý giá nhất mà một người có. Cách suy nghĩ này là: “Nếu lễ vật càng lớn thì sẽ càng có nhiều ân huệ, công đức hay may mắn nhận được”. Rất khó để thật sự hiểu hoặc biết chính xác liệu đây có phải là những suy nghĩ hay hành động của những người từng thực hiện các sự hy sinh này hay không. Chúng ta chỉ có thể suy đoán rằng việc tế lễ một đứa con được xem như một sự dâng hiến lớn lao mà một người có thể định nghĩa – dù cho suy nghĩ đó thật tăm tối.
Vấn đề này xuất hiện vài lần trong Kinh Thánh và đó là cách chúng ta biết rằng Đức Chúa Trời ghê tởm việc thiêu đốt con trẻ trong lửa cho thần Molech (Mô-lếch) – Lê-vi Ký 20:2-5. Loại tế lễ này hoàn toàn trái ngược với điều Đức Chúa Trời mong muốn, vì nó là sự lợi dụng con người để mua chuộc thần linh. Chúng ta sẽ thấy một loại tế lễ khác dựa trên hành động tự nguyện hiến mạng sống vì lợi ích của người khác (ở phần dưới).
Chúng ta đối diện với 2 câu chuyện mà trong đó Đức Chúa Trời yêu cầu một tế lễ con người. Hai câu chuyện này thực chất liên hệ mật thiết với nhau. Câu chuyện thứ nhất là một “bóng”, còn câu chuyện thứ hai là “sự ứng nghiệm” (hoặc nói cách khác là “hình”). Điều này có nghĩa là sự kiện đầu tiên, tức là “bóng”, mang đến cho chúng ta một hình ảnh báo trước về sự kiện thứ hai, tức sự ứng nghiệm. Câu chuyện “bóng” giúp chúng ta hiểu được làm sao và tại sao Đức Chúa Trời lại cho phép Chúa Jesus chết như một sự tế lễ.
Câu chuyện “bóng” này khó hiểu, nhưng chúng ta có thể hiểu được lý do vì sao Đức Chúa Trời đòi hỏi sự hy sinh ấy qua việc nhìn vào bối cảnh rộng hơn của câu chuyện.
Sáng thế ký 22:1-4
1Sau đó, Đức Chúa Trời thử nghiệm Áp-ra-ham. Chúa gọi: “Áp-ra-ham.” Người thưa: “Có con đây.”
2Chúa bảo: “Hãy dắt Y-sác, đứa con một mà con yêu quý, đem đến vùng Mô-ri-a và dâng nó làm tế lễ thiêu trên một ngọn núi mà Ta sẽ chỉ cho con.”
3Vậy, Áp-ra-ham dậy sớm, thắng lừa, đem Y-sác con mình và hai đầy tớ đi theo. Ông chặt củi để dâng tế lễ thiêu, rồi đứng dậy, đi đến địa điểm Đức Chúa Trời đã chỉ định.
4Ngày thứ ba, Áp-ra-ham ngước lên, nhìn thấy địa điểm ấy từ đằng xa.
- Trước hết, chúng ta phải thấy rằng Đức Chúa Trời đang thử Áp-ra-ham. Tại sao Ngài làm điều này?
Nếu nhìn lại bối cảnh rộng hơn, chúng ta sẽ thấy điều thú vị. Đức Chúa Trời phán với Áp-ra-ham: “Hãy đem con một của ngươi là Y-sác,” nhưng chúng ta cần nhớ rằng khi Áp-ra-ham và Sa-ra (vợ ông) đang chờ đợi lời hứa của Đức Chúa Trời rằng họ sẽ có một con trai chung và trở thành một dân tộc lớn, nhưng Sa-ra lại son sẻ, không thể sinh con. Sau nhiều năm, họ đã bày ra một kế hoạch để “giúp” hoàn thành lời hứa của Đức Chúa Trời bằng một cuộc hôn nhân mới. Áp-ra-ham cưới thêm một người vợ thứ hai và sinh một đứa con với bà ấy. Đây là một giải pháp “rất con người” cho một vấn đề chỉ có thể được Đức Chúa Trời giải quyết. Theo cách này, chúng ta hiểu rằng bối cảnh lớn hơn là Áp-ra-ham và Sa-ra đã thiếu đức tin nơi Đức Chúa Trời để chờ đợi lời hứa của Ngài. Thời gian chờ đợi kéo dài, khoảng 25 năm giữa lời hứa ban đầu và phép lạ Sa-ra có thai. Khi Áp-ra-ham 100 tuổi và Sa-ra 90 tuổi, họ mới sinh được đứa con mà Đức Chúa Trời đã hứa. Đứa con đó chính là Y-sác, người mà Đức Chúa Trời gọi là “con một.” Chữ “con một” ở đây nhắc đến lời hứa của Đức Chúa Trời, nghĩa là chỉ có một đứa con duy nhất được hứa ban. - Thứ hai, chúng ta cần thấy bối cảnh địa điểm để nối kết “bóng” với “sự ứng nghiệm”.
Sự tế lễ Y-sác sẽ diễn ra trên một ngọn núi tại Mô-ri-a. Nơi này về sau sẽ được gọi là Giê-ru-sa-lem, nơi các con sinh tế sẽ được dâng tại đền thờ Đức Chúa Trời. Và sau cùng, tại chính nơi ấy sẽ có một sinh tế khác: một con người cũng được gọi là “Con Một của Đức Chúa Trời,” đó là Chúa Jesus Christ. Ngài là “sự ứng nghiệm” trọn vẹn của “Con Một” trong lời hứa. - Thứ ba, chúng ta thấy có nhiều sự tương đồng lớn lao giữa Y-sác và Chúa Jesus: cả hai đều sẽ trở thành của tế lễ hy sinh, và cả hai đều vâng phục Cha.
- Thứ tư, chúng ta thấy Áp-ra-ham là người của đức tin, bởi ông vâng lời Đức Chúa Trời. Trong câu 3, ông “dậy sớm” và bắt đầu cuộc hành trình kéo dài 3 ngày. Đó là một khoảng thời gian dài để suy nghĩ về việc hy sinh chính con trai mình.
Hê-bơ-rơ 11:19 chép: “[Áp-ra-ham] kể rằng Đức Chúa Trời có khả năng khiến kẻ chết sống lại, nên theo nghĩa bóng Áp-ra-ham đã nhận lại con mình từ cõi chết.”
Đây là một khái niệm thú vị và một sự soi sáng mà Tân Ước cho chúng ta về câu chuyện này. Tại sao chi tiết “ngày thứ ba” lại được chép trong câu chuyện gốc? Có vẻ nó giúp chúng ta hiểu rằng Y-sác được xem như đã “chết,” bởi cậu đã bị định phó cho sự chết trong 3 ngày. Chúng ta biết rằng sự ứng nghiệm nơi Chúa Jesus cũng liên quan đến việc Ngài ở trong sự chết 3 ngày, rồi sống lại vào ngày thứ ba.
Sáng thế ký 22:7-8
7Y-sác nói: “Cha ơi!”
Áp-ra-ham đáp: “Có cha đây, con!”
Y-sác hỏi: “Củi lửa có sẵn rồi, nhưng chiên con ở đâu để dâng tế lễ thiêu?”
8Áp-ra-ham đáp: “Con ơi, Đức Chúa Trời sẽ cung ứng chiên con làm tế lễ thiêu!” Hai cha con tiếp tục đi với nhau.
Câu chuyện vẫn tiếp diễn, và Áp-ra-ham một lần nữa thể hiện đức tin đã được đổi mới, giải thích cho Y-sác rằng chính Đức Chúa Trời sẽ sắm sẵn chiên con. Ở đây, chúng ta thấy sự chuyển hướng trong câu chuyện: dường như Áp-ra-ham biết mình phải hy sinh con trai, nhưng ông không thể chịu nổi khi nói ra điều đó với con, nên ông nói về chiên con như một của lễ, theo cách bình thường mà người ta dâng sinh tế thời bấy giờ.
Sáng thế ký 22:9-14
9Họ đến chốn Đức Chúa Trời đã phán dạy; tại đó, Áp-ra-ham lập bàn-thờ, chất củi lên, trói Y-sác con mình lại, để lên đống củi trên bàn-thờ.10Áp-ra-ham bèn giơ tay ra cầm lấy dao đặng giết con mình.
11Thiên-sứ của Đức Giê-hô-va từ trên trời kêu xuống mà rằng: Hỡi Áp-ra-ham, Áp-ra-ham! Người thưa rằng: Có tôi đây.
12Thiên-sứ phán rằng: Đừng tra tay vào mình con trẻ và chớ làm chi hại đến nó; vì bây giờ ta biết rằng ngươi thật kính-sợ Đức Chúa Trời, bởi cớ không tiếc với ta con ngươi, tức con một ngươi.
13Áp-ra-ham nhướng mắt lên, xem thấy sau lưng một con chiên đực, sừng mắc trong bụi cây, bèn bắt con chiên đực đó dâng làm của-lễ thiêu thay cho con mình.
14Áp-ra-ham gọi chỗ đó là Giê-hô-va Di-rê. Bởi cớ ấy, ngày nay có tục-ngữ rằng: Trên núi của Đức Giê-hô-va sẽ có sắm-sẵn.
Bây giờ chúng ta thấy rằng mệnh lệnh tế lễ con người của Đức Chúa Trời không hề được định để hoàn tất, nhưng thay vào đó có một con chiên đực (chiên đực chính là chiên con đực trưởng thành) được sắm sẵn. Câu chuyện này là bóng cho hình là sự kiện ứng nghiệm. Nó có thể khiến chúng ta thấy lạ lùng và khó hiểu, nhưng rõ ràng đức tin của Áp-ra-ham nơi Đức Chúa Trời đã được khôi phục nhờ sự vâng phục trong điều dường như không thể tưởng tượng. Điều này rất quan trọng, bởi trước đó Áp-ra-ham đã nản lòng với Đức Chúa Trời và tìm cách tự mình thực hiện lời hứa về một người con. Nhưng giờ đây, ông hiểu rằng sự can thiệp mầu nhiệm của Đức Chúa Trời không cần đến giải pháp con người, mà chỉ cần tin cậy vào lời hứa. Chính sự tin cậy này đã khiến Y-sác được giải cứu khỏi sự chết “bóng”, và được nhận lại, như Hê-bơ-rơ 11:19 đã nói. Chúng ta biết rằng Chúa Jesus cũng sẽ được nhận lại vào ngày thứ ba, qua sự phục sinh. Điều này đặt nền tảng cho hệ thống tế lễ mà dân Y-sơ-ra-ên sẽ nhận từ Đức Chúa Trời, trong đó cái chết của một con sinh tế thay thế cho hình phạt của tội lỗi. Hệ thống này tồn tại gần 1.500 năm trước khi Chúa Jesus đến, đặc biệt liên hệ đến việc chiên con chết thay cho con người có tội.
Hơn nữa, Áp-ra-ham không đặt tên nơi ấy là “Đức Giê-hô-va đã sắm sẵn” (thì quá khứ), mà là một tên có tính tiên tri gọi là “Đức Giê-hô-va sẽ sắm sẵn” (thì tương lai). Điều này mang đến cho độc giả sự mong chờ lớn hơn, rằng câu chuyện vẫn chưa kết thúc. Và thật vậy, khoảng 2.000 năm sau, sự ứng nghiệm đã xảy ra tại Giê-ru-sa-lem, trên ngọn núi ấy: một con người chết trên thập tự giá, Con Một của Đức Chúa Trời. Nhưng có một bước ngoặt không ngờ: Con này, tức Chúa Jesus Christ, đã bị đánh phạt và không được tha (như “bóng”), Ngài từ bỏ địa vị Con để mang lấy trách nhiệm làm Chiên Con của Đức Chúa Trời — của lễ mà “chính Chúa sẽ sắm sẵn”. Trong sự ứng nghiệm qua sự đóng đinh của Chúa Jesus, chính Ngài trở nên Chiên Con chịu chết thay cho chúng ta. Trong câu chuyện bóng, chiên con chết thay cho Y-sác; nhưng trong sự ứng nghiệm nơi Chúa Jesus, Ngài chết như chiên con thay cho chúng ta. Như vậy, chúng ta hiểu rằng cái chết của Chúa Jesus trao cho chúng ta quyền được trở nên con trai, con gái của Đức Chúa Trời. Chúng ta được nhận lấy vị trí của Y-sác, đứa con được tha mạng, còn Chúa Jesus nhận lấy chỗ của chiên con, con chiên phải chết thay.
Chúng ta hẳn phải kinh ngạc trước bước ngoặt này:
Làm sao Đức Chúa Trời lại có thể chết và tại sao Ngài lại chấp nhận một sự tế lễ như thế?
Có nhiều điều cần tìm hiểu và suy gẫm, nhưng chúng ta được bảo đảm rằng sự hiến dâng ấy đã được chấp nhận qua sự phục sinh của Chúa Jesus. Khi Ngài từ kẻ chết sống lại, Ngài mang đến trọn vẹn tất cả những lời hứa của Đức Chúa Trời và ứng nghiệm không chỉ riêng câu chuyện Áp-ra-ham và Y-sác, mà là toàn bộ những lời hứa của Đức Chúa Trời.
Sự tế lễ của Chúa Jêsus, dầu mang tính nhân loại, được định hình theo nguyên tắc thay thế vốn đã được bày tỏ trong sự kiện Áp-ra-ham và Y-sác — rằng cái chết của chiên con có thể thay thế cho mạng sống con người. Vấn đề là mạng sống con người không thể so sánh với mạng sống loài vật. Vì thế, chiên con thay cho Y-sác chỉ là tạm thời, một bóng không trọn vẹn của điều mà Đức Chúa Trời thật sự muốn. Chúng ta hiểu rằng tội lỗi nghiêm trọng đến mức Đức Chúa Trời phải hình phạt nó bằng sự chết. Những chiên con thế mạng ấy chỉ là giải pháp tạm thời cho đến khi kế hoạch hoàn hảo của Đức Chúa Trời được ứng nghiệm qua Chúa Jesus.
Qua hai sự kiện này, chúng ta thấy đức tin của Áp-ra-ham giống như đức tin của chúng ta nơi sự chết và sự sống lại của Chúa Jesus. Dù chúng ta có thể đã thất bại hoặc tự tìm cách đến với Đức Chúa Trời hay tìm cách đạt được lời hứa của Ngài, nhưng chỉ chính Đức Chúa Trời mới có thể ban cho con đường thật. Con đường thật ấy là một con người chết thay chúng ta, chịu hình phạt tội lỗi, tự nguyện hiến mạng sống mình. Điều duy nhất đủ giá trị để chết thay chúng ta hầu chuộc tội lỗi chính là một con người vô tội. Chúa Jesus chính là con người vô tội ấy. Nhưng sự hy sinh này không thể chỉ là một con người, mà phải chính Đức Chúa Trời tự sắm sẵn, như Áp-ra-ham đã nói tiên tri trong Sáng thế ký 22:8. Bởi vậy, sự hy sinh này là độc nhất và không thể lặp lại. Nó không chỉ là sự hy sinh của một con người, mà là sự hy sinh của chính Con Đức Chúa Trời — Đức Chúa Trời thật hiện hữu trong hình hài con người: “Chính Đức Chúa Trời sẽ sắm sẵn chiên con.”
Vậy, chúng ta hiểu rằng sự tế lễ của Chúa Jesus không thể so sánh với bất cứ sự hy sinh nào mà con người từng thực hiện.
- Thứ nhất, sự hiến dâng mạng sống của Chúa Jesus là tự nguyện. Đức Chúa Trời từ trời xuống thế làm người để hòa giải và cứu rỗi thế gian khỏi tội lỗi. Chính Đức Chúa Trời đã tự mình dâng lễ vật ấy.
- Thứ hai, đó là một sự hy sinh trọn vẹn, có giá trị vô hạn. Chúa Jesus đã sống một đời hoàn hảo, không vướng tội lỗi, nên Ngài không chỉ chết thay chúng ta, mà còn trao cho chúng ta sự công chính của Ngài. Ân điển của Đức Chúa Trời trong Phúc Âm không chỉ là sự hình phạt tội lỗi của bạn được trả bởi cái chết của Chúa Jesus, mà còn là sự công chính hoàn hảo của Ngài được ban cho bạn cách miễn phí và vô điều kiện. Điều này có nghĩa là sự cứu rỗi là một món quà, không phải bởi việc làm. Chúng ta không kiếm được ơn của Đức Chúa Trời, nhưng sự ăn năn và đức tin nơi Phúc Âm chính là sự từ bỏ việc cậy vào công đức riêng, để tin cậy vào công tác của Chúa Jesus Christ.
- Thứ ba, chính tình yêu là nền tảng mà Chúa Jesus đã phó mạng sống mình cho chúng ta. Khi nghĩ về một người nguyện chết để cứu người khác, chúng ta thường xem đó là hành động cao quý. Vì lý do này, chúng ta cần phân biệt sự chết của Chúa Jesus với loại tế lễ con người dâng cho thần tượng — những điều vốn gớm ghiếc trước mặt Đức Chúa Trời. Chúa Jesus đã mô tả sự tế lễ của Ngài như sau:
