Cách đọc Sách Mác

Chúng ta sẽ cùng khám phá một yếu tố văn chương kinh điển trong sách Mác, đó là “Bánh kẹp của Mác” (Markan Sandwich). Mô-típ này xuất hiện lặp đi lặp lại xuyên suốt cuốn sách, và cũng là điểm đặc trưng trong phong cách văn học của Mác. Chúng ta sẽ xem xét một ví dụ được trích từ bài viết trước: trong Mác 3:29 – “Tội nghịch cùng Đức Thánh Linh là gì? Vì sao tội ấy không thể được tha thứ?”

Bánh kẹp của Mác

Thực ra, có ba tường thuật khác nhau về lời dạy này trong các sách Phúc Âm Ma-thi-ơ, Mác và Lu-ca. Chúng ta sẽ tập trung vào phiên bản của Mác để hiểu cách ông sử dụng tường thuật này khi kể lại lời dạy của Chúa Jesus. Một điều cần ghi nhớ là mỗi tác giả Phúc Âm đều trình bày một phong cách khác nhau; vì thế chúng ta cần đọc cẩn thận để hiểu được dụng ý của họ về cách, thời điểm, và lý do vì sao họ đưa một lời dạy nào đó của Chúa Jesus vào sách Phúc Âm của mình. Các sách Phúc Âm không chỉ đơn giản là bản tường thuật lịch sử về chức vụ và đời sống của Chúa Jesus, mà còn trình bày những chủ đề thần học khác nhau bằng nhiều phong cách văn học và hình thức truyền đạt khác nhau. Trong số đó, Mác nổi bật nhất với việc sử dụng điều được gọi là “Bánh kẹp của Mác” (Markan Sandwich).

Khi đọc sách Mác, bạn sẽ nhận ra một cấu trúc rất rõ: thường có một câu chuyện (được gán là ‘A’) được mở ra, sau đó bị ngắt quãng bởi một câu chuyện khác (được gán là là ‘B’), rồi câu chuyện ‘A’ lại được kết thúc sau đó. Khi nhận ra rằng Mác có một phong cách văn học và chiến lược truyền đạt riêng biệt, chúng ta sẽ dễ dàng hiểu hơn về việc: điều gì đang thực sự diễn ra trong sách Phúc Âm này.

Mô hình ‘A – B – A’ thường thể hiện một chủ đề song song, tương phản, hoặc bổ sung, trong đó hai câu chuyện có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Vì thế, toàn bộ cấu trúc này giống như một chiếc bánh sandwich: phần ‘A’ là hai lớp bánh, còn phần ‘B’ ở giữa là nhân bánh. Ví dụ:

Mác 3:22-30

‘A’

²⁰Khi Đức Giê-su về đến nhà, dân chúng lại tụ họp đông đảo, đến nỗi Ngài và môn đệ không thể dùng bữa được. ²¹Thân nhân Ngài nghe vậy tìm đến canh chừng Ngài, vì họ bảo rằng Ngài bị quẫn trí.

‘B’

²²Nhưng các chuyên gia kinh luật từ Giê-ru-sa-lem đến lại nói: “Ông ấy bị quỷ Bê-ên-xê-bun ám và cậy trùm quỷ mà trừ quỷ.”

²³Đức Giê-su kêu họ đến, dùng ngụ ngôn giải thích: “Làm sao Sa-tan có thể trừ Sa-tan được? ²⁴Một nước tự chia rẽ thì nước ấy không sao đứng vững được, ²⁵một nhà tự chia rẽ thì sẽ không đứng vững được. ²⁶Nếu Sa-tan tự chống nghịch và chia rẽ thì không tồn tại được nhưng sẽ bị tiêu diệt. ²⁷Không ai có thể vào nhà một người mạnh để cướp của mà không trói người mạnh kia trước, phải trói nó trước rồi mới cướp được.”

²⁸“Ta quả quyết với các ông: Mọi tội lỗi loài người phạm đều có thể tha được, kể cả những lời phạm thượng. ²⁹Nhưng ai phạm thượng chống Đức Thánh Linh thì sẽ chẳng bao giờ được tha mà phải mắc tội muôn đời.”

³⁰Sở dĩ Ngài nói như vậy vì họ cho rằng Ngài bị tà linh ám.

‘A’

³¹Mẹ và các em Ngài đến đứng bên ngoài cho người gọi Ngài. ³²Đoàn dân đông ngồi quanh Ngài, họ thưa với Ngài: “Kìa, mẹ và các em Thầy đang ở ngoài kia tìm Thầy.”

³³Ngài đáp: “Ai là mẹ Ta? Ai là anh em Ta?”

³⁴Rồi Ngài quay lại nhìn những người ngồi chung quanh, mà bảo: “Đây là mẹ Ta và anh em Ta? ³⁵Vì người nào làm theo ý Đức Chúa Trời đều là anh em, chị em, và mẹ Ta.”

Giải nghĩa

Trong phân đoạn này, câu chuyện ‘A’ bắt đầu với việc gia đình của Chúa Jesus đến nhà Ngài, nơi đám đông tụ họp. Lúc ấy, gia đình muốn đem Ngài về, vì họ lo ngại về lời giảng dạy của Ngài.

Sau đó, câu chuyện ‘B’ xen vào, mạch văn vẫn tiếp tục chủ đề hoài nghi và chỉ trích đối với điều Chúa Jesus đang dạy. Ở đây, các thầy thông giáo từ Giê-ru-sa-lem xuất hiện, họ là những chuyên gia Kinh Thánh thời bấy giờ. Trong phần này, mô tả về Chúa Jesus được đẩy lên cao hơn: trong ‘A’, gia đình nói Ngài mất trí; còn trong ‘B’, các thầy thông giáo nói Ngài bị quỷ ám. Rõ ràng, cả hai đều có điểm song song, tức là mô tả về Chúa Jesus theo một cách sai lầm và tất cả đều tìm cách ngăn cản chức vụ của Ngài.

Ngay giữa “chiếc bánh kẹp” này (phần ‘B’), Chúa Jesus ban cho một lời dạy rõ ràng. Trước hết, Ngài muốn loại bỏ ý nghĩ rằng: Ngài hành động bởi quyền lực của Sa-tan. Ngài chỉ ra điều vô lý trong lập luận ấy: “Nếu Sa-tan tự trừ khử Sa-tan thì vương quốc của hắn sẽ sụp đổ.” Rồi Ngài tiếp tục dùng một ví dụ khác: “Không ai có thể vào nhà người mạnh để cướp của nếu chưa trói người mạnh trước.” Ở đây, Chúa Jesus mô tả chức vụ của Ngài trong việc đuổi quỷ là cướp lại những gì thuộc về Sa-tan nghĩa là giải cứu con người khỏi quyền lực của hắn vì Ngài là Đấng mạnh hơn Sa-tan.

Sau đó, Ngài khẳng định quyền năng mà họ đang chứng kiến này không bao giờ được quy cho tà linh ô uế, Nhưng phải nhận biết đó là bởi  công việc của Đức Thánh Linh, Đấng đang hành động qua Chúa Jesus để trói buộc Sa-tan.

Khi trở lại câu chuyện ‘A’, phần kết thúc cho thấy Chúa Jesus xác nhận rằng những người thật sự tin Ngài và làm theo ý muốn Đức Chúa Trời mới là gia đình thật của Ngài. Nghĩa là, những ai tin và nhận biết các phép lạ là công việc của Đức Chúa Trời, thì họ thuộc về Ngài; còn mẹ và anh em của Ngài lúc ấy chưa tin, thậm chí trong lúc ây họ còn đang ra sức cố ngăn cản Ngài.

Vậy chúng ta nên hiểu câu chuyện này như thế nào? “Bánh kẹp của Mác” giúp chúng ta điều gì?

• Trước hết, đây là một lời cảnh báo nghiêm trọng dành cho các thầy thông giáo. Họ cần cẩn trọng hơn trong việc phán xét các công việc của Đức Chúa Trời đang diễn ra qua Chúa Jesus. Chúa Jesus thường dùng lối nói phóng đại – phép nói quá (hyperbole) để nhấn mạnh, và ở đây Ngài muốn khiến họ tỉnh ngộ về sai lầm nghiêm trọng của mình. Vì thế, kết luận đây là lời cảnh báo về việc chứng kiến các công việc quyền năng của Đức Chúa Trời mà lại cho rằng đó là công việc của Sa-tan. Điều đó không bao có thể xảy ra và Chúa Jesus đang kêu gọi họ suy nghĩ lại để cho họ có thể chọn điều đúng đắn. Ngài cũng ngụ ý điều tương tự cho mẹ và anh em Ngài: hãy suy xét lại và tin rằng Ngài thật là Đấng Mê-si.
• Thứ hai, có thể hiểu theo nghĩa đen rằng những ai trực tiếp quy công việc của Chúa Jesus cho Sa-tan thì không thể được tha thứ. Điều đó có thể áp dụng cho bất kỳ ai, nếu họ thấy công việc của Đức Chúa Trời mà lại cho rằng đó là ma quỷ, thì họ cũng sẽ chịu hậu quả của tội đời đời không thể tha thứ. Tuy nhiên, cách hiểu này quá cứng nhắc. Ta phải nhận thấy rằng phần cuối của ‘A’, nơi Chúa kêu gọi tin nhận Ngài, có liên hệ chặt chẽ với điều Ngài phán trong ‘B’. Vì thế, cách hiểu đúng hơn là xem đây như một lời cảnh báo, giúp chúng ta hiểu đúng quyền năng của Đức Thánh Linh và cách Ngài hiệp tác với Chúa Jesus.
• Thứ ba, khi xem xét kỹ lưỡng bối cảnh, chúng ta nhận thấy rằng những người này đã bày tỏ sự chống đối công khai và trực diện đối với quyền năng của Đức Thánh Linh, chính Thần của Đức Chúa Trời mà họ vốn biết rõ trong Kinh Luật. Dẫu hiểu biết như vậy, họ vẫn cố chấp chống nghịch lại quyền năng ấy. Vào thời điểm đó, Chúa Jesus chưa đến thời điểm Ngài chịu chết và phục sinh, nên Đức Thánh Linh vẫn chưa được sai đến để ngự trong lòng những người tin. Từ các dữ kiện này, ta có thể hiểu rằng Chúa đang phơi bày một thực tế: khi họ còn được thấy Ngài, nghe Ngài, và chứng kiến những phép lạ quyền năng Ngài làm, mà vẫn không tin, thì làm sao họ có thể tin khi Đức Thánh Linh, Đấng vô hình và ngự trong lòng người tin, khi Ngài được sai đến? Ngài thật đã cảnh báo và quở trách sự cứng lòng của họ.
• Sau cùng, khi xét đến cấu trúc “Bánh kẹp Mác,” chúng ta thấy chủ đề trung tâm là tin và làm theo ý muốn Đức Chúa Trời. Chúng ta được khuyên đừng nghi ngờ Chúa Jesus là Đấng Christ, cũng đừng nghi ngờ rằng Ngài đang hành động bởi quyền năng Đức Thánh Linh. Cả hai nhóm người trong ‘A’ và ‘B’ đều cố ngăn cản chức vụ của Ngài. Nhưng Chúa nhấn mạnh rằng công việc của Ngài đến từ Đức Chúa Trời, và ai muốn trở nên thành viên thật của gia đình Đức Chúa Trời thì phải tin và vâng phục Ngài.

Như vậy, “Bánh kẹp của Mác” giúp chúng ta tránh hiểu sai hoặc diễn giải quá đà trong lời dạy của Chúa Jesus. Hơn nữa, điều này giúp chúng ta thấy rõ rằng đây là một lời kêu gọi bước vào Giao Ước Mới, nơi con người được ấn chứng bằng Đức Thánh Linh, qua sự ăn năn và tin nơi Phúc Âm của Chúa Jesus Christ.

Ê-phê-sô 1:13
“Anh chị em được kết hiệp trong Chúa Cứu Thế khi nghe đạo chân lý tức là Phúc Âm đã cứu rỗi anh chị em và cũng ở trong Ngài sau khi tin, anh chị em được Đức Chúa Trời niêm ấn bằng Thánh Linh như đã hứa.”

Là một tín nhân, nghĩa là được đánh dấu bằng Đức Thánh Linh; vì vậy, phân đoạn trong Mác 3 này kêu gọi chúng ta ăn năn và tin nơi Chúa Jesus Christ, Đấng sai Đức Thánh Linh đến, Đấng thắng Sa-tan, và Đấng cứu chúng ta khỏi tội lỗi.