Câu hỏi này rất quan trọng, bởi vì nó nằm ngay trọng tâm trong lời giải thích của Chúa Jesus về “sự tái sinh”. Khi Chúa Jesus lần đầu tiên giới thiệu ý niệm này (Gi 3:3), Ni-cô-đem rõ ràng không hiểu Ngài muốn nói gì (Gi 3:4): “Một người đã già rồi có thể sinh ra lần thứ hai sao?” ông hỏi. “Người ấy không thể trở vào lòng mẹ mình để sinh ra lần nữa!”. Và chắc hẳn chúng ta cũng rơi vào trạng thái thắc mắc như Ni-cô-đem đêm ấy.
Có một vài cách giải thích đã từng được đưa ra để giải thích cách nói của Chúa Jesus trong Giăng 3:5. Một trong những cách giải thích khá phổ biến là chỉ về 2 loại sinh khác nhau, gồm: “sinh bởi nước” và “sinh bởi Thánh Linh”
- “Sinh bởi nước”: nói đến dòng nước ối trong sự sinh sản tự nhiên.
- “Sinh bởi Thánh Linh”: nói đến một sự sinh lần hai về mặt tâm linh.
Theo cách giải thích này, một người cần phải đạt đủ điều kiện Người đó không chỉ phải được sinh ra, mà còn phải được sinh ra “một lần nữa”. Nhưng cách giải thích này đã vấp phải một số vấn đề:
- Đối với phong cách dạy dỗ của Chúa Jesus, điều này quá tầm thường so với một “bậc thầy giảng dạy”. Chúng ta luôn thấy các giảng dạy của Ngài được làm chứng từ cả người tin và không tin Ngài rằng “Người này dạy không giống người khác”_Mat 7:29, “Người này dạy như có thẩm quyền”_Mác 1:22, “Người này dạy thật khó hiểu”_Gi 6:60.
- Chưa từng tìm thấy bất kỳ nguồn nào trong thế giới cổ đại dùng cụm từ “sinh bởi nước” để chỉ sự sinh tự nhiên. Không phải là không thể, tất nhiên, rằng dòng nước ối trong sinh nở tự nhiên đã sinh ra cách diễn đạt này, nhưng nếu đúng thế thì cho đến nay, theo như các nghiên cứu, điều đó vẫn chưa hề xuất hiện trong các nguồn Do Thái hay Hy Lạp.
- Dựa vào phần mở đầu của Chúa Jesus trong Giăng 3:3, chúng ta biết rõ ý định và mệnh đề chính mà Chúa Jesus muốn đề cập là “không sinh từ thiên thượng thì không thể thấy Nước Đức Chúa Trời!”
Vậy nên, theo phương diện này, dường như khó có khả năng đây là cách giải thích chính xác nhất.
Một cách giải thích khác đó là gắn liền “sinh bởi nước” với “báp-tem nước”. Thành thật mà nói, trong bối cảnh này, thật khó để nghĩ rằng Chúa Jesus trông đợi Ni-cô-đem hiểu từ “nước” là ám chỉ đến phép báp-tem, bởi điều ấy chỉ được ban hành chính thức vào cuối hành trình chức vụ trên đất của Ngài – trước khi Ngài thăng thiên – và phải mất thêm một thời gian nữa mới thấy các tín hữu đầu tiên thực hành điều đó. Hơn nữa, nếu thật sự đây là hành động mà Chúa Jesus xem là quan trọng, thì ngay trong chương kế tiếp, Giăng đã ghi rõ rằng chính Chúa Jesus không trực tiếp làm phép báp-tem cho bất kỳ ai (Gi 4:2), mà để cho các môn đồ Ngài làm. Cũng vậy, suốt cả chức vụ của Ngài, chúng ta không hề thấy Ngài làm báp-tem bằng nước cho ai, điều này trùng khớp với tuyên bố của Giăng Báp-tít, rằng: chính Chúa Jesus là Đấng sẽ báp-tem cho người khác bằng Thánh Linh.
Nhưng khi chúng ta xem xét kỹ lưỡng về mặt nội dung và bối cảnh mà bản văn cung cấp chúng ta sẽ có một cách giải thích phù hợp hơn. Trước hết hãy cùng xem lại bối cảnh mà bản văn cung cấp:
1. Về nhân vật:
Giăng 3:1
Trong giới lãnh đạo Do Thái có một người tên là Ni-cô-đem, thuộc phái Pha-ri-si.
Giăng 3:10
Đức Jesus đáp: “Ông là bậc thầy của Y-sơ-ra-ên mà không biết những điều đó sao?
Nhân vật Ni-cô-đem là một bậc thầy (giáo sư_BD2010) Kinh Luật. Rõ ràng rằng Chúa Jesus biết điều đó. Vậy nên, mọi lời giải thích của Ngài sẽ dựa trên sự hiểu biết mà nhân vật này có thể tiếp thu. Ông là một người uyên bác về Luật Pháp và lời của các nhà tiên tri, ông hẳn có một vốn kiến thức sâu rộng cũng như sự suy niệm về mặt thần học của Kinh Thánh Cựu Ước. Điều đáng tiếc ở đây là Chúa Jesus đã đề cập đến một “phần Kinh Văn” mà chính ông lại không nhận ra nó.
2. Về mệnh đề chính:
Chúa Jesus thiết lập chủ đề cho cuộc đối thoại này:
Giăng 3:3
Đức Jesus đáp: “Thật vậy, Ta bảo ông, nếu một người chẳng sinh từ thiên thượng [ctd: sinh lại] thì không thể thấy Nước Đức Chúa Trời!”
Một cách tinh tế, Chúa Jesus đã đặt “sinh lại” (Gi 3:3) song song với “sinh bởi nước và Thánh Linh” (Gi 3:5). Nói cách khác, Ngài đang đặt hai mệnh đề này theo cách diễn tiến và cân đối với nhau. Giăng 3:5 không chỉ có chức năng giải thích điều Ngài muốn nói khi bảo phải “sinh lại” trong Giăng 3:3, mà còn giải thích về điều mà Ni-cô-đem đã đề cập với Ngài trong Giăng 3:2. Vậy nên, Chúa Jesus chủ đích bày tỏ cả hai câu này đều chỉ về “một sự sinh” chứ không chỉ về hai sự sinh khác nhau.
3. Về phần Kinh Văn được trích dẫn:
Trong Kinh Thánh Cựu Ước, có một phần Kinh Thánh nói về “Giao Ước Mới”. Trong đó, Đức Chúa Trời sẽ giải cứu dân Ngài và ban một tấm lòng mới cho họ.
Ê-xê-chi-ên 36:25-27
25Ta sẽ rảy nước trong sạch trên các ngươi, các ngươi sẽ được thanh sạch. Các ngươi sẽ được sạch hết mọi ô uế và các thần tượng của mình.
26Ta sẽ ban cho các ngươi một tấm lòng mới và đặt một thần linh mới trong các ngươi; Ta sẽ bỏ đi tấm lòng bằng đá khỏi xác thịt các ngươi và ban cho các ngươi tấm lòng bằng thịt.
27Ta sẽ đặt thần Ta trong các ngươi, khiến cho các ngươi đi theo các quy luật và cẩn thận làm theo các sắc luật của Ta.
Qua nhà tiên tri Ê-xê-chi-ên, Đức Chúa Trời đã hứa một lời hứa trước 600 năm trước Chúa Jesus. Lời hứa ấy nói rằng sẽ đến một thời điểm, Ngài sẽ thực hiện một khởi đầu mới mang tính biến đổi, được đặc trưng bởi sự tẩy sạch diệu kỳ tượng trưng bằng nước, rửa sạch mọi ô uế và thần tượng, cùng với sự ban cho đầy quyền năng của Thánh Linh để biến đổi tấm lòng dân Ngài. Đây chính là điều kiện để con người có thể thấy và bước vào Nước Đức Chúa Trời.
Đó là lý do Chúa Jesus đã khẳng định: “cần phải được sinh lại từ thiên thượng [ctd: sinh lại]” thì mới có thể được vào Nước Đức Chúa Trời.
Qua cách Chúa Jesus giải thích cho Ni-cô-đem, một đoạn hội thoại khác của Ngài, cũng như trong nhiều trường hợp khác khi các sứ đồ biện giải về những chủ đề trong Kinh Thánh, có một điểm chung rất dễ nhận ra và cũng là điều chúng ta cần học theo. Khi đề cập đến điều Đức Chúa Trời đã phán hoặc đã quyết định trong ý chỉ Ngài, Chúa Jesus và các sứ đồ không hề gán thêm ý nghĩa riêng cho chi tiết sự vật, mà chỉ trưng dẫn trực tiếp một phân đoạn Kinh Thánh. Việc trưng dẫn này không nhằm mục đích phân tích chi tiết các thành phần chi tiết, nhưng nhằm nhấn mạnh đến một mục đích lớn hơn: chứng minh tính chân thật và bày tỏ ý muốn tối thượng của Đức Chúa Trời. Phương pháp này dạy chúng ta một cách giải kinh trong sự thuận phục mọi ý chỉ của Đức Chúa Trời, nghĩa là để Lời Chúa tự bày tỏ chính mình qua Kinh Văn, thay vì thêm vào bất kỳ suy nghĩ hay ý tưởng nào của con người. Giải thích Kinh Thánh nhiều khi đơn giản chỉ là để Kinh Thánh tự làm chứng cho chính mình, chứ không nhất thiết lúc nào cũng phải phân tích hay làm rõ từng chi tiết cấu thành.
4. Vậy tại sao việc giải thích “nước” ở đây là báp-tem nước là không hợp lý?
Có lẽ câu trả lời nhanh chóng nhất là các phân tích này vi phạm giáo lý của sự cứu rỗi (Soteriology). Sự tái sinh là một khoảnh khắc tức thời và dứt khoát, không kéo dài, không theo tiến trình hay giai đoạn. Điều này được thực hiện bởi duy công tác của Đức Chúa Trời thông qua Thánh Linh Ngài mà không cần đến sự can thiệp hay góp công của con người. Vì nếu thêm báp-tem như một phần bắt buộc của sự tái sinh, thì giáo lý cứu rỗi sẽ bị phá vỡ vì vô tình đưa việc làm của con người vào. Con người được cứu, được xưng công chính và nên thánh xảy ra đồng thời khi Đức Thánh Linh ngự vào lòng người ăn năn và tin Phúc Âm, để ấn chứng và thực hiện các lời hứa về sự cứu rỗi. Thêm vào đó, trong công tác Hội Thánh, hầu như không có trường hợp nào người mới tin được làm báp-tem ngay lập tức như hoạn quan Ê-thi-ô-pi (ngay cả trường hợp ấy cũng không thể xem là tức thì, vì về thực tế, mọi hành động đều cần thời gian để thực hiện), và đó không phải là cách đúng để hiểu về sự tái sinh. Ngay cả trong Kinh Thánh, cũng không có ví dụ nào cho thấy báp-tem diễn ra tức khắc như một phần của sự tái sinh. Vì vậy, báp-tem không thể thuộc phạm trù tái sinh, nhưng cần được hiểu là kết quả của sự tái sinh, được biết đến như là một một hành động vâng phục theo mạng lệnh của Đấng Christ. (Xem thêm về báp-tem tại đây)
